Pruis, Ruth
(2017)
Collectieve identiteiten & hun trauma’s: over de theoretische meerwaarde van de ‘cultureel trauma’-benadering.
Master thesis, Master Godsdienstwetenschap.
Abstract
Volgens hoogleraar psychotraumatologie Rolf J. Kleber is iedereen weg van het trauma: traumacentra worden opgericht, nieuwe aan trauma gewijde tijdschriften verschijnen en allerlei organisaties en instellingen richten hun aandacht op traumaproblematiek. Het lijkt, zoals de Amerikaanse term luidt, een ‘bandwagon effect’: ‘iedereen springt mee op de rijdende trein. Die groeiende aandacht is er in het wetenschappelijk onderzoek en de klinische praktijk, maar ook – en vooral – in het beleid, de media en het reguliere dagelijkse taalgebruik’ (Kleber 2007, 4).
Met zijn ‘chosen trauma’-theorie lijkt de Amerikaanse psychiater en psychoanalyticus Vamik Volkan op dezelfde trein te zijn gesprongen. Volgens hem kan een trauma dat niet wordt verwerkt, maar wordt gecultiveerd, dat in herdenkingen en symboliek niet wordt begraven maar levend gehouden, een centraal deel gaan uitmaken van een gevormde collectieve identiteit.
Met hun ‘cultureel trauma’-benadering sluiten de sociologen Jeffrey C. Alexander, Neil J. Smelser en Piotr Sztompka (2004) zich bij hen aan. Hiermee bekrachtigen zij Volkans ‘chosen trauma’-theorie, maar dat niet alleen. Mijns inziens vullen ze hem ook, daar waar nodig, aan. Er wordt echter ook kritiek geuit. Critici vinden het een vaag begrip en vragen zich terecht af of er überhaupt van een ‘chosen’, ‘cultureel’ dan wel ‘collectief trauma’ gesproken kan worden.
In deze scriptie wordt dezelfde, interessante vraag gesteld. Op basis van een literatuurstudie zal verheldering en verdieping van het wetenschappelijk debat omtrent culturele trauma’s worden verschaft en zal antwoord worden gegeven op de vraag of de ‘cultureel trauma’-benadering theoretische meerwaarde heeft en of deze toepasbaar is in de huidige vorm. Hierbij worden impliciet telkens de volgende deelvragen gesteld: welke inhoud geeft de auteur aan het ‘cultureel trauma’-begrip? Hoe staat hij of zij ten opzichte van de ‘cultureel trauma’-benadering, in hoeverre is deze toepasbaar op concrete gebeurtenissen uit de geschiedenis en in welk theoretisch kader (groter geheel) kan de ‘cultureel trauma’-benadering geplaatst worden?
Hoofdstuk één behandelt het ontstaan van een nationale identiteit aan de hand van de sociale en nationale identiteitstheorie. De Amerikaanse antropoloog Benedict Anderson (1995) introduceerde de term ‘verbeelde gemeenschap’ om te komen tot een bepaling van het verschijnsel natie en nationalisme. Naties zijn volgens hem verbeelde politieke gemeenschappen, omdat de leden van zelfs de kleinste naties hun meeste medeleden nooit zullen kennen, ontmoeten of zelfs maar van hen zullen horen. Toch zal er in de geest van ieder lid het beeld van hun gemeenschappelijkheid bestaan. Nationalisme is dus niet eenvoudig de ‘expressie’ van een preëxistente identiteit, ze ‘vormt’ een nieuwe. ‘Culturele trauma’s’ spelen hier een rol bij.
In hoofdstuk twee wordt eerst Volkans ‘chosen trauma’-theorie besproken. Deze wordt vervolgens samengevoegd met de meer specifieke ‘cultureel trauma’-benadering. Hierbij worden de theoretische stappen toegelicht die zouden moeten worden doorlopen om tot een cultureel trauma te komen. Ook de kritiek op deze benadering zal worden besproken.
In de laatste twee hoofdstukken wordt de ‘cultureel trauma’-benadering toegepast op twee historische gebeurtenissen: de Holocaust en de Slag op het Merelveld in Servië. In beide casussen zal worden getracht de theoretische stappen uit het voorgaande hoofdstuk te herleiden. Bijgaand zullen de zwakke punten van de ‘cultureel trauma’-benadering worden blootgelegd en zullen suggesties worden aangedragen voor verbetering. Op basis van dit onderzoek zal in de conclusie worden bepaald of de ‘cultureel trauma’-benadering theoretische meerwaarde heeft.
| Type: |
Thesis
(Master)
|
| Supervisors (RUG): |
| Supervisor | E-mail | Tutor organization | Tutor email |
|---|
| Jedan, C. | C.Jedan@rug.nl | | | | Muthert, J.K. | J.K.Muthert@rug.nl | | |
|
| Degree programme: |
Master Godsdienstwetenschap |
| Academic year: |
2011- 2012 |
| Date of delivery: |
03 Feb 2017 |
| Last modified: |
25 Jan 2019 10:01 |
| URI: |
https://rcs.studenttheses.ub.rug.nl/id/eprint/165 |
Actions (requires login)
 |
View Item |
